0

Jaap Melgers over biologische landbouw in Brabant

We spraken met Jaap Melgers over biologische landbouw in Brabant. Sinds 1990 is hij pachter van Brabants Landschap en heeft hij een biologisch akkerbouwbedrijf op landgoed Tongelaar. Daar is hij begonnen met 20 hectare grond en in de loop van de jaren is dit gegroeid naar ongeveer 60 hectare.

Jaap is opgegroeid op een gemengd landbouwbedrijf in Zevenaar. Daarna heeft hij in Wageningen landbouwplantenteelt gestudeerd en is enige tijd werkzaam geweest in het landbouwonderwijs (MAS-Oss). Ook heeft hij het boek “Biologische akkerbouw” op zijn naam staan.

Hoe ben je met de biologische landbouw in aanraking gekomen?

In mijn studietijd in Wageningen was er helaas nog geen aandacht voor biologische landbouw. Wel heb ik een vervangende dienstplicht gedaan bij Brabants Landschap gedaan, waar ik de opdracht kreeg om een omschakelplan voor een redelijk intensief gangbaar akkerbouwbedrijf op te stellen. In het kader daarvan heb ik diverse biologische bedrijven bezocht en ook een abonnement genomen op “De Boerenbrief”, de voorloper van het vakblad Ekoland.

Kun je vertellen welke graansoorten op biologische wijze verbouwd worden in Brabant en waarom de Brabantse grond geschikt is voor deze specifieke gewassen?

Ik denk dat alle bekende graansoorten als tarwe, gerst, haver, rogge, triticale en spelt wel ergens in Brabant geteeld worden. Tarwe is minder geschikt voor lichte zandgrond, maar in West-Brabant en bij de Maas liggen ook kleigronden waar tarwe wel kan groeien. Rogge wordt vrijwel alleen nog op natuurakkers geteeld en zelf teel ik met name haver en spelt.

In de zomer teel ik haver met een relatief lage mestbehoefte en vanwege de afzet naar De Halm. Spelt staat als wintergraan op het land vanwege de rechtstreekse afzet naar molenaars. Vorig jaar heb ik ook nog triticale en Japanse haver voor zaadbedrijven geteeld. Dit vanwege het rendement omdat de afzet dan richting consumptie voor mensen in plaats van vee gaat.

Over het algemeen telen biologische akkerbouwers als rustgewas vaak liever grasklaver voor de veehouderij of om te gebruiken als maaimeststof vanwege de stikstofbinding en de onkruidonderdrukking. Biologische veehouders telen vaak mengteelten van graan en vlinderbloemigen voor veevoer.

De vorm van jouw akkerbouw is iets anders dan de gemiddelde akkerbouw in Nederland, kun je daar wat meer over vertellen?

Mijn akkerbouwbedrijf is op zand en is eigenlijk niet representatief voor de biologische akkerbouw in Nederland. De meeste akkerbouwbedrijven zijn te vinden op kleigrond in Flevoland, het noorden en het zuidwesten. Biologische akkerbouw op de zandgronden staat vaak in dienst van de veehouderij of het natuurbeheer. Er zijn her en der wel tuinbouwbedrijven met vaak directe afzet naar consumenten te vinden op zandgrond.

Op landgoed Tongelaar beheer je de akkers. Wat heb je afgelopen jaar verbouwd en zal dat dit jaar anders zijn? Op grond van welke factoren kies je voor een bepaald gewas?

Afgelopen jaar teelden we aardappelen, pompoenen, lupine (voor conserven, zie websites Lekker Lupine en De Machandel), spelt, haver, grasklaver en zaadteelt van triticale en Japanse haver. Komend seizoen zal er waarschijnlijk geen zaadteelt meer zijn, maar wel meer vlinderbloemigen zoals sperziebonen. Misschien dat we ook nog gaan experimenteren met kapucijners en kikkererwten. De factoren die meespelen in ons bouwplan is dat de gewassen redelijk oogstzeker zijn, dat er afzetzekerheid is en dat er een mooie afwisseling van granen/grasklaver en andere gewassen is. Daarnaast zorgen we ervoor dat ze passend zijn op een landgoed omdat het plan niet te intensief is. Daarnaast zorg ik voor bloemrijke randen en stroken ten behoeve van de biodiversiteit.

Wat is het grote voordeel van biologische akkerbouw ten opzichte van reguliere akkerbouw?

Zeker weten het achterwege blijven van pesticiden, die inmiddels als een deken over Nederland liggen. Doordat deze pesticiden in biologische landbouw niet gebruikt worden, blijft de biodiversiteit behouden. Denk hierbij aan verschillende planten, insecten en vogels. Dat is de grootste uitdaging voor de Nederlandse landbouw de komende jaren en in mijn ogen is dit alleen mogelijk via de weg van biologische landbouw.

Wat zijn veelgemaakte fouten wanneer het biologische akkerbouw betreft?

Tja, je kunt ontzettend veel fouten maken – bijvoorbeeld door te laat te beginnen met onkruidbeheersing waardoor het veel meer machine- en handwerkuren kost dan nodig was geweest. Verder verkeerde keuze in gewasvolgorde waardoor ziekten en plagen opbrengstderving en schade opleveren. Een overkoepelende fout die we maken, zit in klimaatverandering. Zo wordt insectenschade in aardappelen door ritnaalden en de coloradokever een steeds groter probleem door de warme droge zomers.

Hoe draagt Meesters van De Halm in jouw ogen bij aan een mooier landschap in Brabant?

Hoe draagt Meesters van De Halm in jouw ogen bij aan een mooier landschap in Brabant? Granen en zeker haver zijn in mijn ogen belangrijke bijdragen aan een mooi landschap. Door lokale haververwerking draagt De Halm daar dus zeker aan bij. Strokenteelt is momenteel erg in trek, maar zeker niet eenvoudig en misschien landschappelijk ook wel minder fraai. Qua biodiversiteit is het echter wel een aanwinst omdat er zoveel randen zijn en randen zijn per definitie goed voor de biodiversiteit.

Wat is jouw favoriete product van De Halm en waarom?

Zonder twijfel havermout. Ik eet het elke dag als ontbijt in de yoghurt. Niet alleen lekker en voedzaam, maar ook erg gezond omdat er een stofje in zit dat cholesterolverlagend werkt! Bovendien glutenvrij zodat het ook geschikt is voor mensen met glutenintolerantie.