Biodynamische landbouw, traditioneel en dé toekomst?

We leven in 2022, de discussie over de toekomst van onze landbouw is volop bezig. We vragen onszelf hierin af hoe we duurzaam in onze voeding kunnen blijven voorzien en zoeken daarbij naar een verantwoorde manier van telen. Dit het liefst zonder aantasting van de aarde en haar boven- en ondergrondse bewoners. Dát er iets moet veranderen is wel duidelijk als we een vruchtbare aarde willen achterlaten voor onze achterkleinkinderen!

Steeds meer mensen kiezen voor een bewuste levensstijl en denken na over wat ze in hun boodschappenkarretje gooien. Ze eten bijvoorbeeld plantaardig of zijn flexitariër en gebruiken dus geen of minder dierlijke producten. Ze kiezen vaker biologisch of een ander keurmerk, gaan langs de lokale boerderijwinkel of nemen een (biologisch) groentenabonnement van een tuinderij uit de buurt. Maar er heerst ook verwarring, wanneer doen we het nou goed?

Waarom kiezen voor biodynamische landbouw?
Veel oplossingen voor de problemen van vandaag vinden we door terug te kijken in het verleden, toen men de dingen (onbewust en bij gebrek aan beter) simpel en eenvoudig hield. Families leefden van eigen erf en ruilden hun eieren voor het brood van de buurman. Er werden gewassen geteeld die konden overleven in het lokale klimaat en je deed het met wat er in het seizoen te halen viel. Ook hadden de boeren weinig invloed op de teeltomstandigheden en konden zij enkel hopen dat de natuur hen dat jaar weer goed gezind zou zijn. 

Vóór de tweede wereldoorlog waren er nog geen kunstmest en bestrijdingsmiddelen. Die zijn na tijden van hongersnood met de beste bedoelingen ontwikkeld, om nooit meer honger te hoeven lijden. Toch zijn het deze middelen die nu voor problemen zorgen. Wij mensen willen namelijk graag veel in weinig tijd maar beïnvloeden daarmee het natuurlijk evenwicht in planten, dieren en de grond. Het zorgt voor uitputting en is op lange termijn niet vol te houden. 

Nu het besef er is dat we zuinig mogen zijn op onze aarde stijgt de vraag naar biologische voeding, die geproduceerd is zonder bestrijdingsmiddelen en kunstmest. Maar is een biologisch geteelde mango ingevlogen vanuit een ander continent, wel zoveel beter voor de aarde? Het zijn dilemma’s waar niet zomaar een antwoord voor is. Maar toch is er een landbouwsysteem dat voor veel hedendaagse problemen een oplossing heeft, en het lijkt verdacht veel op vroeger, namelijk de biodynamische landbouw.

Naast de principes die gelden in de biologische landbouw streeft een biodynamische boer ernaar om een gesloten systeem, een kringloop, te creëren. Dit gebeurt op eigen erf door gebruik te maken van een gevarieerde vruchtwisseling maar ook d.m.v. samenwerking met collega’s uit de buurt. Zo worden er dingen uitgewisseld zoals land, stro, mest en veevoer. 

Wat is de impact van biodynamische landbouw op dieren?
Ook het dier speelt een rol in kringlooplandbouw omdat er mest nodig is om vruchtbaarheid te geven aan de bodem zodat gewassen goed kunnen groeien. Maar het aantal dieren moet in verhouding zijn met de hoeveelheid ruimte die een boer bezit. In de biodynamische landbouw wordt een lagere bemestingsnorm gehanteerd, namelijk maximaal 112 kg stikstof per hectare per jaar waarvan minimaal 60% biologische, vaste mest (demeter.nl), tegenover 170 kg stikstof per hectare per jaar in de gangbare landbouw (rvo.nl). Daarnaast worden er geen grondstoffen van ver weg binnen gehaald, wat de kringloop zou verstoren en een bedrijf kwetsbaarder kan maken. Want tijdens nationale of internationale crisissen is sterk afhankelijk zijn van importgoederen een risico, bijvoorbeeld omdat transport duurder wordt. 

Alles wat onderdeel is van het biodynamische bedrijf moet zo goed mogelijk tot zijn recht kunnen komen: mens, plant en dier. Koeien behouden hun hoorns en kalfjes blijven vaak langer bij hun moeder. Aan de akkerranden worden bloemstroken gezaaid voor insecten en de grond wordt het liefst ook in de winter bedekt door een groenbemester of door een tussengewas te telen zoals spelt of rogge. Tevens wordt er gekeken naar de vitaliteit van de mens, door voeding niet alleen te zien als de mineralen die erin zitten maar ook aandacht te hebben voor de levenskracht die erin zit. Andere sociale aspecten op een bedrijf kunnen bijvoorbeeld educatie, kinderopvang of zorgverlening zijn. Altijd onderdeel van het grotere geheel. 

Het klinkt idyllisch, bijna te mooi om waar te zijn en in de uitvoering zullen waarschijnlijk een hoop obstakels zijn en kan een kringloop misschien niet voor 100% dicht zijn. Maar als dit principe als uitgangspunt gebruikt wordt en zoveel mogelijk natuurlijk en regionaal geteeld wordt, dan valt er al veel winst te behalen op gebied van biodiversiteit, duurzaamheid, diervriendelijkheid en noem maar op. Biodynamische producten zijn te herkennen aan het Demeter keurmerk. Demeter komt uit de Griekse oudheid en is de Godin van groei en vruchtbaarheid. Daarnaast is zij ook verantwoordelijk voor de wisseling van de seizoenen en de oercyclus dood-groei-leven (demeter.nl).

Met dank aan Joris Kollewijn, van tuindersbedrijf De Lepelaar, voor zijn uitleg over biodynamisch telen.